Persona Nedir? Web Tasarımda Neden Önemlidir?

Web sitenizin hedef kitlesini ne kadar iyi tanıyorsunuz? Bu kitlenin davranışlarını nasıl gözlemliyor, onlarla nasıl empati kuruyorsunuz? Hedef kitle tanımlamanız hayatın gerçekleriyle ve olağan akışıyla ne kadar uyumlu? Bu sorulara doğru ve faydalı cevaplar vermenize katkı sağlamak için persona kavramını bilmenizde yarar var. Çünkü iyi bir web tasarım süreci persona oluşturmayla yakından ilgilidir.

Web tasarım alanında hizmet veriyorsanız persona kavramını daha önce duymuş olabilirsiniz. Fakat henüz duymadıysanız persona nedir konusunda kendinizi mutlaka geliştirmelisiniz. Çünkü personanın ne olduğunu ve nasıl yapıldığını bilirseniz hedef kitleye daha etkin yöntemler ve araçlarla ulaşabilirsiniz. Aksi durumda ise ne yazık ki projeniz hedef kitle üzerinde yeterli etki yaratmaz. Bu da işletme için ciddi kayıplar ve kaynak israfına neden olur.

Persona Kısaca Nedir?

Persona kavramı son yıllarda tasarım dünyasında en çok ilgi gören kavramlardan biridir. Kısaca ifade etmek gerekirse persona, belli bir hedef kitle temsilidir. Bu kitle aslında kurgusal bir kitledir. Ancak hedef kitlenin gerçekçi bir açıklamasını sunar. İnsan merkezli veya kullanıcı odaklı tüm tasarımlar iyi bir persona kurgusu üzerinde şekillenir.

Bu bakımdan persona nedir konusu reklamcılık, dijital pazarlama, kitle iletişimi gibi çeşitli alanlarda çalışan kişilerin dikkatini çeken bir konudur. E-ticaret web tasarım ajansı ve bağlı çalışanlar, geliştirdikleri personalarla ürün veya hizmetleri hedef kitleye sunma çabası içine girer. Dijital pazarlama ve e-ticaret alanında bu yüzden persona geliştirme süreçleri çok daha planlı şekilde ilerler. Web siteler için SEO optimizasyonları da daha sağlam temellere oturur. İyi bir personası olan siteler için site içi ve site dışı SEO optimizasyonları ile dijital pazarlama stratejileri daha başarılı ilerler.

Aslına bakarsanız, her ürün veya hizmet çeşidi hakkında, “bunu mutlaka kullanıyordur” diyebileceğimiz bir hedef kitle tanımlaması yapabiliriz. Bu kitle bir yönüyle kurgusaldır. Ancak persona tanımı içinde geçen kurgusallık, bu kitlenin tümüyle hayal ürünü olduğu anlamına gelmez. Web tasarım veya her çeşit kampanya, reklam, vb. çalışmalarda bunu unutmamalısınız. Persona bir yönüyle de gerçekçi bir açıklamaya sahiptir. Çünkü personada ortak davranışlar, beklentiler, motivasyonlar, inanç ve düşünceler, değer yargıları vardır. Ve bunların her birinin gerçek dünyada bir karşılığı vardır.

Bu bakımdan persona, aslında gerçek bir insan veya kitle değildir. Bunun yerine, gerçek hedef kitlenin kurgusal bir temsili veya bir tür arketipidir. Hedef kitleyi daha iyi tanımlamamıza yardımcı olur. Web tasarım süreçlerinde düşünmeden önce hedef kitlenin persona özelliklerini netleştirmek gerekir. Bu sayede tek bir insan veya belli bir özellikteki bir kitleyle kendinizi sınırlamazsınız. Bunun yerine daha geniş kitleler ve daha farklı özelliklere sahip kitlelerin davranışlarını, motivasyonlarını, düşüncelerini dikkate almaya başlarsınız. Böylelikle web tasarım/yazılım süreçleri çok daha başarılı şekilde ilerler.

Persona Nasıl Yapılır?

Persona yapmak bir bakıma çok kolay bir iştir. Hatta birçok insan, persona yapmayı “Bunda ne var!” diyerek fazlaca basite alır. Oysa her işte olduğu gibi persona yapmanın da kendine özgü bazı kuralları ve püf noktaları var. Bunlara ne kadar iyi hakim olursanız web tasarım için persona oluşturma konusunda o kadar başarı elde edersiniz.

Konuyu bir örnek üzerinden daha iyi açıklamak mümkün. Diyelim ki beyaz yakalılar için bir web sitesi kurmak istediniz. Bu durumda hedef kitlenizi beyaz yakalılar şeklinde tanımlamak isteyeceksiniz. Ne var ki beyaz yakalılar şeklinde bir hedef kitle tanımı aslında iyi bir tanım değildir. Çünkü beyaz yakalılar arasında farklı davranışlar veya farklı beklenti ve motivasyonlar ile farklı değer yargılarına sahip çok sayıda alt grup vardır.

Bu nedenle, web tasarıma başlamadan önce siteyle ilgili daha net ve somut özelliklere sahip bir hedef kitle temsili oluşturmanız gerekir. Örneğin beyaz yakalı Sude Hanım, son derece tutumlu bir insan olsun. Mutfak harcamalarından tasarruf yaparak parasını biriktirsin. Bu birikimleri değerlendirmek için bir ürün veya hizmet sunan bir web sitesi tasarlayacaksınız diyelim. Çalışmanızda başarılı olmak için Sude Hanım’la çok iyi empati kurmalısınız. Onun duygu ve düşünce dünyasını iyi anlamalısınız. Kullanacağınız araçlar ve yöntemlerle mesajı ona en net şekilde sunmalısınız.

Sude Hanım’ın ailesi, arkadaşları, çevresi derken hedef kitle temsiliniz yeni örneklerle genişlemeye başlar. Bu sefer arkadaşı Elif Hanım’ı, komşusu Sibel Hanım’ı ve diğer personaları da sürece dahil etmeye başlarsınız. Yapacağınız çalışmalarda personalar ne kadar gerçekçi olursa elde edeceğiniz başarılar da o kadar yüksek olacaktır. Dolayısıyla personanızda karakter ve hikaye öğelerine mutlaka yer vermelisiniz. Karakter ne kadar net, hikaye de ne kadar güçlü olursa personanız o kadar iyi bir temsile sahip demektir. Böylelikle iyi bir dijital web tasarım ajansı haline gelebilirsiniz.

Web Tasarım Çalışmalarında Personanın Önemi

Persona nedir ve nasıl yapılır konusuna açıklık getirdikten sonra personanın web tasarım süreçlerinde öneminden de kısaca bahsedelim. Daha iyi ifade etmek için bunları madde madde belirtelim:

• Herhangi bir web design işine başlamadan önce hedef kitleniz için mutlaka belli bir personaya sahip olmalısınız. Bu sayede projeniz daha gerçekçi temeller üzerinde şekillenir. Aynı zamanda da insan odaklı olur ve bu niteliğini korur.

• Kullanıcı deneyimleriyle ilgili yaptığınız çalışmaları yeni bir persona yaratarak somutlaştırabilirsiniz. Böylelikle araştırma sonuçlarınızın akılda kalması kolaylaşır. Ayrıca gerektiğinde bunları revize etmek de kolaylaşır.

• Persona oluştururken tutarlı olmalı, insan davranışlarını analiz ederken psikoloji verilerinden yararlanmalısınız. Tutarsız yorum ve analizler gerçeklikten kopmanıza yol açar. Aynı zamanda da odak noktanızı kaybetmenize neden olur.

• Elinizde yeterli veri veya araştırma sonucu olmadan persona yapmaya kalkışmamalısınız. Nitekim persona oluştururken çoğu zaman önyargılar işin içine karışır. Bu da yine gerçeklikten kopmanıza yol açar. Haliyle kampanyanızın başarı düzeyi düşer.

• Persona oluştururken en doğru bilgileri tasarım incelemeleri ile elde edebileceğinizi unutmamalısınız. Bu nedenle persona konusu kadar tasarım nedir konusunda da uzmanlaşmanızda yarar var.

• Persona oluşturmak için kullandığınız verileri güncellemeyi ihmal etmemelisiniz. Hedef kitleniz hakkında öğreneceğiniz her yeni bilgi personanızı güncellemeniz için bir fırsattır. Böylelikle tasarımınız ve projeleriniz insan odaklı bir gelişim ivmesi yakalar.

• Oluşturacağınız personada sadece olumlu duygu ve değer yargılarına yer vermemelisiniz. Korku ve endişeler, üzüntü ve pişmanlıklar da persona oluşturmak için gerekli ve faydalı bilgilerdir.

• Web tasarım projenizi hiçbir zaman tek bir persona üzerine inşa etmemeli, farklı personalar için de anlamlı sonuçlar elde etmeye çalışmalısınız. Ancak “herkes için tasarım oluşturma” gibi bir düşünceyle hareket etmemelisiniz. Çünkü böyle bir şey mümkün değildir.

• İleri seviye web tasarım hakimiyeti için persona yapma süreçleri hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Bu konuda yeterli bilgi ve deneyiminiz yoksa persona ile web tasarım ve yazılım eğitimi alabilirsiniz.